Στην ανατολική πλευρά της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή που παλαιότερα ονομαζόταν «Καλαμαριά», η οδός Μιαούλη μαζί με την παράλληλη της οδό Μισραχί, σημερινή Φλέμινγκ, ήταν δύο δρόμοι που ξεχώριζαν για την εβραϊκή παρουσία, αλλά και την συγκατοίκηση με το χριστιανικό στοιχείο.

Με αφετηρία την οδό Βασιλίσσης Όλγας, τέμνοντας την οδό Δελφών και κλείνοντας στο εβραϊκό νοσοκομείο Χιρς, το σημερινό Ιπποκράτειο, η οδός Μιαούλη αποτελούσε τυπικό δείγμα της μεσαίας αστικής τάξης που κατοικούσε στις ανατολικές παρυφές της Θεσσαλονίκης. Είχε ελάχιστη εμπορική παρουσία και συνοικιακά καταστήματα αφού αποτελείτο κυρίως από παλαιές αλλά και νεότερες κατοικίες.

Μαζί με την οδό Φλέμινγκ φιλοξένησαν σημαντικά κτίρια της εβραϊκής παρουσίας όπως ήταν η Σχολή Γκατένιο, το φιλανθρωπικό ίδρυμα «Ματανόθ Λαεβιονίμ» που σήμερα στεγάζει το εβραϊκό δημοτικό σχολείο της πόλης και το ορφανοτροφείο «Μαϊρ Αμποάβ». 

 

Η περίοδος του πολέμου και ο εκτοπισμός

Στην περίοδο της εφαρμογής των αντιεβραϊκών μέτρων και του εκτοπισμού των Εβραίων, η Μιαούλη συμπεριελήφθη στο γκέτο της Καλαμαριάς. Πολλοί Εβραίοι αναγκάστηκαν να μετακομίσουν, προσωρινά όπως αποδείχτηκε, στην οδό και να συγκατοικήσουν με ομόθρησκους τους στα ίδια διαμερίσματα. Μετά την εφαρμογή των μέτρων και από τις αρχές Μαρτίου του 1943 απαγορεύτηκε η έξοδος από τα όρια του γκέτο. Όσοι χριστιανοί διέμεναν στο γκέτο, αφού υπήρχε μικτός πληθυσμός, μπορούσαν να κυκλοφορούν ελεύθερα.

Η διαδικασία του εκτοπισμού ξεκίνησε από την δυτική Θεσσαλονίκη. Η συνοικία του Βαρόνου Χιρς, σε άμεση γειτνίαση με τον παλαιό σιδηροδρομικό σταθμό,  μετατράπηκε σε τράνζιτ γκέτο – στρατόπεδο συγκέντρωσης. Όσοι έμπαιναν εκεί έμεναν μερικές ημέρες και μετά εκτοπίζονταν στο Άουσβιτς – Μπίρκεναου.

Τούτο πρακτικά σημαίνει ότι όσοι ζούσαν στις περιοχές της ανατολικής Θεσσαλονίκης, όπως ήταν η οδός Μιαούλη, δεν εκτοπίστηκαν με τις πρώτες αποστολές. Αυτό φυσικά δεν ίσχυε για όλους. Η οικογένεια Καζές, σύμφωνα με την μαρτυρία της Σολ Καζές, κόρης της οικογενείας, αν και έμεναν στην οδό Μιαούλη συνελήφθησαν στην οδό Λαγκαδά όπου είχαν πάει οικογενειακή επίσκεψη σε συγγενικό τους σπίτι. Όλη η οικογένεια μεταφέρθηκε δίχως ένα ρούχο ή κάτι άλλο στου Βαρώνου Χιρς κι από εκεί στην Πολωνία. Από την οικογένεια Καζές, την μητέρα και τα τρία αδέλφια μόνο η Σολ Καζές επέζησε.  Αντίθετα, ο Ιακώβ Πάρδο που έμενε με τους γονείς του στην Μιαούλη 19, εκτοπίστηκε με κάποια από τις αποστολές του Απριλίου. ((Έρικα Κούνιο Αμαρίλιο – Αλμπέρτος Ναρ, Προφορικές μαρτυρίες Εβραίων για το Ολοκαύτωμα, Παρατηρητής 1998, μαρτυρία Σολ Καζές, μαρτυρία Ιακώβ Πάρδο).

Αμέσως μετά τον εκτοπισμό, οι οικίες των Εβραίων της οδού Μιαούλη, σπίτια και διαμερίσματα, δόθηκαν σε χριστιανούς μεσεγγυούχους, οι οποίοι ονομάστηκαν από την ΥΔΙΠ «μεσεγγυούχοι επίπλων». Έχουν καταγραφεί συνολικά τουλάχιστον 63 τέτοιες περιπτώσεις.

 

Η μεταπολεμική περίοδος

Μετά τον πόλεμο, την αστυφιλία και την ραγδαία ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης με τον θεσμό της αντιπαροχής, η Μιαούλη μετατράπηκε σε έναν μάλλον άχαρο στενό δρόμο με οικοδομές. Ελάχιστα παλαιά κτίρια απομένουν να θυμίζουν την παλαιά όψη και την ιστορία της περιοχής.

Η δημιουργία του ΟΠΑΙΕ το 1949 επέτρεψε την διεκδίκηση και την απόδοση ορισμένων εκ των ακινήτων που είχαν δοθεί σε μεσεγγυούχους. Στα αρχεία του ΟΠΑΙΕ είναι καταγεγραμμένες 29 περιπτώσεις. Σε ορισμένες από αυτές η διαδικασία απόδοσης και επιστροφής κράτησε δεκαετίες.

Η οδός Μιαούλη  σε λεπτομέρεια από χάρτη της Θεσσαλονίκης του 1943. Αρχείο Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης.

 

Search